Tepnan Pa Empresarionan Mikro, Chikí i Mediano Por Manehá E Retonan.

The Shortest Path to Real­Life Conversations
March 23, 2017
Your checklist when starting a new business
March 26, 2020

Empresanan ku ta kai bou di e kategoria Mikro, Chikí i Mediano ta entre esnan ku lo haña mas impakto di e efektonan negativo ekonómiko i finansiero di e pandemia global di COVID-19. E empresanan aki, maske nan no ta partisipante grandi den komèrsio internashonal, ta kontribuí signifikante na aktividatnan ekonómiko nashonal i tambe empleo. Por ehèmpel empresanan mediano, i chikí ta komponé 98 porshento di empresanan na Kòrsou i ta sòru pa 60% di empleonan den sektor privá!

Ku e impakto kresiente di e pandemia riba nos ekonomia global, e impakto simultáneamente riba empresanan mikro, mediano i chikí no por keda ignorá. Sea e ta un tienda ‘mom and pop’ (tienda di ántes ku ta di un famia, p.e. tiendanan di Portugues) na skina di hanchi ku ta eksperensiá kon su klientela ta baha òf e kompania di catering ku a pèrdè hopi debí na un evento ku a keda kanselá òf un hotèl ku ta konfrontando ku kanselashon nan ku kada bes ta keda bira mas tantu, bou di su bishitantenan.

E artíkulo aki den un forma konsiso lo enfoká riba e posibel impaktonan di COVID-19 riba empresanan Mikro, Chikí i Mediano i kiko ta e opshonnan ku e empresanan aki por konsiderá pa asina mitigá e impakto. Ademas e artíkulo di forma konsiso ta diskutí algun medida di maneho ku gobièrnunan por introdusí ku por asistí i yuda empresanan Mikro, Chikí i Mediano den e periodo difísil aki.

 

Posibel impakto riba Empresanan Mikro, Chikí i Mediano

E posibel impakto direkto i indirekto di e pandemia Covid-19 riba empresanan chikí i mediano ta diferensiá konforme e empresa individual i di e sektor, pero probablemente e empresanan ku ta den e sektornan ku tin mas kontakto ku konsumidó manera den hospitalidat (hospitality) i tambe benta por detal (retail) ta esnan ku lo keda mas negativamente afektá.

Naturalmente tin e aspekto di impakto humano, manera e bahada di produkshon debí na malesa di empleadonan i subida di ousensia debí na enfermedat (ziektemelding), pèrdida di konosementu, ekspertisio i abilidatnan kaminda un empleado ta bira malu òf kisas ta yega na fayesé dor di e vírùs.

Bahada di benta debí na bahada di demanda, sea ta lokal òf di klientenan den eksterior, tambe ta afektá e empresa su abilidat pa sigui kumplí ku pagonan mensual di salario i tambe nan ganashi. E interupshon den e kadena di suministrashon por kondusí na difikultat pa suministrá produktonan final òf ‘input’ pa kaba produktonan industrial, ku tin efekto kousal pa kumplí ku obligashon nan kontraktual.

Otro posibel impakto ta e subida di kompra di pániko dor di konsumidónan, ku den un término kòrtiku lo generá subida di benta pero probablemente lo kousa un skarsedat den  inventarionan, espesialmente kaminda e kadena di suministrashon a keda interumpí. Hopi empresario chikí rònt mundu tin e miedu real ku tin ku manda hende kas, sera temporalmente of kompletamente para ku nan aktividatnan komersial.

Kon Empresanan mikro, chikí i mediano tin ku dil ku e situashon aki?

Dor di nan grandura, empresanan mikro, chikí i mediano ta konfrontá retonan mas grandi i tambe limitashonnan di rekursonan, mas tantu ku empresanan grandi, manera por ehèmpel empresanan multinashonal. Akseso limitá na kapital hopi biaha ta limitá e empresario  su abilidat pa respondé na ora di enfrentá krísis. Pero tin pasonan ku empresanan mikro, chikí i mediano por tuma apesar di nan grandura.

Aki ta sigui algun di esnan mas importante:

  • Protehá e salú di e empleadonan

E empleado ta un di e piesanan mas importante den un empresa, esei ta nifiká ku e salú di e empleado ta hopi mas importante, espesialmente esnan ku ta traha den e sektornan ku tin hopi kontakto ku hende. Por ehèmpel esnan ku ta risibí e persona na promé instante manera resepshonista i esnan ku ta traha komo kahera na supermerkadonan ku tur dia tin un kontakto di aserka ku klientenan. Esakinan ta kore e riesgo mas grandi pa kontagiá ku e vírùs aki. Diferente na otro empleadonan, e empleadonan ariba menshoná si no tin e luho pa traha via di kas. Esei ta nifiká ku nan mester tin e ekiponan adekuá di moda ku por garantisá nan siguridat, kome desinfektante pa limpia man/‘hand sanitizer’ i  klinèks ora nan ta ehersé nan trabou. 

Tumando e konseho di WHO (World Health Organization/ Organisashon Mundial di Salubridat) i tambe e outoridat di salú nashonal (GMN/GGD) pa apliká e distansia sosial (social distancing), hopi empresa a kuminsá apliká esaki i redusí e kantidat di empleado ku ta traha den e mesun espasio, i si por laga empleado kuminsá traha na kas si esaki ta posibel, i tambe trata na reuní mas tantu virtualmente. Kaminda ta posibel kanselá reunionnan ku gruponan ku mester bini for di eksterior i no hasi biahenan na paisnan ku ta afektá dor di vírùs.

Protehá e salú di e empleado tambe ta inkluí su salú mental. Den kasonan kaminda ta inevitabel pa keda sin kita hende for di trabou mester asumí un aserkamentu humano. Tin ku garantisá ku si tin retiru esakinan ta konforme ku leinan vigente pa asina sòru pa no violá e derechinan di e empleadonan. 

  • Sigui bon práktikanan nashonal komo internashonal segun nan ta desaroyá

Segun WHO, e vírùs COVID-19 ta un vírùs hopi kontagioso i en partikular problemátiko pa esnan ku tin un sistema inmune afektá manera hende di edat avansá i esnan ku tin un malesa kaba. Notabel ta ku den Karibe, nos no ta dil solamente ku un kresementu di hendenan di edat avansá pero tambe un kresementu di insidentenan di hendenan ku tin un malesa króniko no transmitibel manera diabétis i preshon haltu.

Kompanianan mester formulá nan maneho di nan organisashon ku e meta pa prevení i redusí transmishon. E protokòl di bo kompania mester ta aliniá segun e maneho ku bo pais su  kuido públiko i WHO a desaroyá. Esaki mester keda adaptá i ahustá regularmente. Revisá en partikular e pamflèt di WHO “Getting your workplace ready for corona vírus”.

Tin un par di medida simpel ku por minimalisá e transmishon ambiental. Esakinan ta inkluí  fasilitá ‘hand sanitizer’, pega poster tokante maneranan korekto di hala rosea i higiena, eksigí na trahadónan ku ta sinti nan mes malu pa nan keda kas, enkurashá trahadónan di limpia nan área personal di trabou regularmente, sòru pa bo kompania su kashi di promé ousilio ta bon di stòk ku mondkapjes, hanskun (handschoen), alkohòl i subi e frekuensia di limpiesa na  ofisina.

Kompanianan tambe mester formulá manehonan i protokòlnan humano i no diskriminatorio dado kaso ku ta sospecha di òf a konfirmá un kaso di COVID-19 bou di trahadónan òf trahadónan ku tabatin kontakto ku un kliente infektá. Kua ta e tipo di sistema di ayudo, manera ayudo profeshonal ku tin ku keda instituí na momentu ku un trahadó yega na fayesé dor di e vírùs aki? Promé ku instituí e tipo di sistema di ayudo mester tene na kuenta e impakto ku e morto por tin riba moral i riba salú di otro trahadónan.

Otro bon fuentenan ta entre otro guianan tokante Corona vírus  pa kompanianan publiká dor di Kámara di Komèrsio nan internashonal, tambe guianan públiko dor asosiashon di empresa chikí i grandi, lokal i internashonal òf kámara di komèrsio.

  • Kombatí “fake news” dor di tene bo empleadonan i klientenan/stakeholders debidamente informá

Empresanan mester kombatí rumornan i falta di komunikashon òf informashon inkorekto tokante COVID-19 ku ta keda publiká riba retnan sosial. Kombatí e “fake news” ta rekerí pa komo empresa, bo tene bo klientenan informá riba e estado aktual di bo operashonnan i e medidanan ku bo a implementá pa prevení òf atendé ku kualkier situashon di transmishon di COVID-19. Konfia informashon di fuentenan verídiko manera outoridatnan di salubridat nashonal (Gobièrnu/GMN/GGD), Caribbean Public Health Agency (CARPHA), Pan-American Health Organisation (PAHO) i World Health Organization (WHO).

  • Manehá bo riesgonan

Awor ta e momentu pa bo prepará òf revisá/aktualisá bo plan di kontingensia òf di kontinuidat di bo negoshi.

Un parti masha esensial di preparashon ta pa bo revisá tur bo kontraktnan ku kompanianan di entrega/kumpradónan di produkto òf servisio. Tambe averiguá si e pandemia di COVID-19 lo por tin influensia riba bo negoshi su kapasidat pa kumpli ku tur su obligashonnan kontraktual.

Manehá riesgo tambe por rekerí diversifikashon di bo fuentenan di entrega den kaso si e kompania ku ta entrega na bo sera òf no por kumpli ku bo empresa mas.

Hopi kompania ta disponé di un òf otro forma di seguro pa den kaso di interupshon òf problema di negoshi. Puntra bo kompania di seguro kiko e seguro ta kubri i kiko e pólisa no ta kubri. Spesialmente  pa kompanianan ku ta eksportá ta importante pa revisá e pólisa di seguro.

  • Konsiderá e opshon di un krédito

Negoshinan mester konsiderá di antemano e opshonnan eksistente di krédito, den kaso ku demanda lo baha i por afektá negativamente e fluho monetario i abilidat di paga obligashonnan mensual. E opshonnan aki por ehèmpel ta un fiansa serka un famia, amigu of un fiansa serka un banko. Esnan ku ta dediká nan mes den sektor di eksportashon por konsiderá opshon di finansiamentu komersial.

  • Apstené di subimentu di preis

Kompanianan mester apstené nan mes for di práktikanan di subimentu i manipulashon di preis, lokual por redusí bon boluntat di públiko pa bo negoshi i pone ku klientenan ta bai over na bo kompetidor.

Kon gobiernu por asistí?

Gobièrnunan rònt mundu ta birando mas konsiente di e ròl ku empresanan mikro, chikí i mediano (MSME) tin i nan a buska i haña maneranan pa asistí empresanan durante e periodo di desafio aki. Den sierto estado na Merka, e negoshinan ku a keda afektá pa COVID-19 por risibí fiansa ku interes abou for di un fondo di desaster di gobièrnu. Na Oropa e Komishon Oropeo a saka un reakshon kordiná pa kontrarestá e impakto di e vírùs Corona, en partikular pa empresanan mikro, chikí i mediano (MSMEs). Den algun pais Karibense, sosten direkto, pa medio di fiansanan i donashonnan di institutonan di fiansa pa desaroyo, por ta un opshon, esaki ta dependé di e espasionan fiskal di kada gobièrnu.

Sinembargo, por tin sosten indirekto por ehèmpel posponé pago di impuesto (belasting), kanselá debenan, i otro akshonnan pa yuda empresanan mikro, chikí i mediano (MSME) ku tin difikultat ku cashflow (fluho di plaka/e sèn efektivo ku ta drenta e negoshi pa por hasi kompra). Gobièrnu por tuma den konsiderashon otro intervenshonnan di maneho ku ta inkluí sosten pa empleadonan ku a keda afektá. Esaki ta inkluí empleadonan ku a pèrdè trabou òf ku mester kuminsá traha partaim (part-time). Gobièrnunan por suspendé pago di tarifanan di importashon (invoerrechten) temporalmente riba produktonan di medisina (medical supplies) pa hasié mas fásil pa kompanianan i e públiko en general tin akseso mas barata na e produktonan aki.

Pronto Gobiernu di Kòrsou lo anunsiá un pakete pa sostené nos empresanan Mikro, Chikí i Mediano.

Den e periodo aki di insertidumbre, ta mas importante ainda pa gobièrnunan i sektor privá tene kanalnan di komunikashon habrí i sigui traha huntu riba preparashonnan ku ta andando i esfuersonan pa mitigá i redusí mas tantu e impakto ekonómiko komo humano di e pandemia aki.

*******

WILLEMSTAD – 19 mart 2020

E artíkulo aki ta un kontribushon di e Sektor enkargá ku Relashonnan Komersial ku Eksterior di Ministerio di Desaroyo Ekonómiko di Kòrsou!

Klek aki pa download PDF